Μητρότητα, πατρότητα
μητρότητα/πατρότητα, maternity/paternity, maternité/paternité, mutterschaft/ vaterschaft
Μητρότητα είναι η ικανότητα της γυναίκας να κυοφορεί και να γεννά παιδιά. Στη φεμινιστική θεωρία, ο όρος αυτός συνδέει τη βιολογική ικανότητα για αναπαραγωγή με τη γυναικεία συνείδηση. Η Simone de Beauvoir επέκρινε τη μητρότητα γιατί με το πρόσχημα ότι αυτή είναι η πραγματική τους φύση, οι γυναίκες φυλακίστηκαν στα σπίτια τους για αιώνες, καταδικασμένες να μεγαλώνουν τα παιδιά τους, αβοήθητες από την κοινωνία και τους άνδρες τους, οι οποίες απολάμβαναν πλήρη ελευθερία, μπορούσαν να μορφωθούν και να κάνουν καριέρα (Monteil 1995).
Για τους/τις φεμινιστές/τριες του δεύτερου κύματος [second wave feminists], το δικαίωμα της αναπαραγωγής έγινε κεντρικό θέμα αντιπαράθεσης με την πατριαρχική λογική και ιδεολογία. Αυτό φαίνεται καθαρά στο ερώτημα που έθεσε η Mary O’Brien (1981) για το σημείο από το οποίο ξεκινά η φεμινιστική θεωρία και στην απάντηση που έδωσε η ίδια: «Απαντώ πως βρίσκεται μέσα στη διαδικασία της αναπαραγωγής των γυναικών. Η πάλη για τα δικαιώματα των γυναικών συνεπάγεται αγώνα ενάντια στη σεξουαλική και στην οικιακή βία και έχει βαθύτατο αντίκτυπο στην έμφυλη ταυτότητα».
Η έννοια της πατρότητας συνδέεται γενικά με τη συνέχιση της οικογένειας και τη δημιουργία των απογόνων από την αρσενική γενιά από την οποία εδραιώνεται η πατριαρχία [patriarchy]. O μύθος του αρχέγονου πατέρα του Freud και, κατ’ επέκταση, η ψυχανάλυση βοήθησαν το σύνολο των δυτικών κοινωνιών να νοηματοδοτήσουν και, συνεπώς, ως έναν βαθμό, να αντιμετωπίσουν την παρακμή της πατρότητας. Αυτή είχε αρχίσει να καθίσταται ορατή στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα και ήταν άμεσα συνυφασμένη με την οικονομική και ιδεολογική κρίση που έπληττε τη Δύση.
Η πατρότητα δεν είναι προφανές φυσικό γεγονός, αλλά πολιτισμικό δεδομένο. Στην ψυχανάλυση, η έννοια του πατέρα παραπέμπει όχι σε μια ανθρώπινη μορφή, αλλά σε μια συμβολική λειτουργία, την οποία αποτύπωσε ο Jacques Lacan με τον διάσημο πλέον όρο Ο Νόμος του Πατέρα [The Law of the Father]. O Lacan κάνει διάκριση μεταξύ της λειτουργίας του πατέρα και κάποιου συγκεκριμένου πατέρα, ο οποίος προσωποποιεί αυτή τη λειτουργία.
Για τους/τις θεωρητικούς του φεμινισμού, η πατρότητα δεν είναι, όπως η μητρότητα, μια εμπειρική σχέση με τον φυσικό κόσμο, αλλά μια ιδέα που εξαρτάται από την αιτία και το αποτέλεσμα. Η Mary O’Brien (1981) πιστεύει ότι οι άντρες υποχρεώνονται να δημιουργούν κοινωνικά υποκατάστατα όπως ο θεσμός του γάμου, για να αναπληρώσουν την αδυναμία τους για βιολογική συνέχεια.
Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)
