Απέχθεια, απεχθές
απέχθεια/απεχθές [GR], abjection/abject [EN], abjection/abject [FR], abjektion/abjekt [DE]
Η απέχθεια, κατά την Kristeva, είναι μια περίοδος της ανάπτυξης του οιδιπόδειου συμπλέγματος, η οποία εκδηλώνεται σε ένα χρονικό πλαίσιο πριν από το στάδιο του καθρέφτη [mirror stage] και του φόβου του ευνουχισμού [castration]. Το απεχθές αναφέρεται στην ανθρώπινη αντίδραση απέναντι στον φόβο της πλήρους κατάρρευσης της σημασίας που μπορεί να προκληθεί από την έλλειψη διαφοροποίησης μεταξύ του υποκειμένου [subject] (δηλαδή του εαυτού μας) και του αντικειμένου (δηλαδή των άλλων [Others]). Η διαφοροποίηση αυτή αποτελεί βασικό παράγοντα για τον καθορισμό της ταυτότητάς μας. Η βασικότερη απειλή κατά του υποκειμένου είναι η εξάρτηση από το μητρικό σώμα.
Στο έργο Powers of Horror: An Essay on Abjection (1982), η Kristeva αναφέρει ότι η πρώτη εμπειρία απέχθειας συμβαίνει κατά τον χωρισμό από τη μητέρα, όταν αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τη διαφορά μεταξύ του Εγώ και της μητέρας, μεταξύ του Εγώ και των Άλλων. Αποτελεί προϋπόθεση του ναρκισσισμού που εκδηλώνεται κατά το στάδιο του καθρέφτη, στο οποίο εισερχόμαστε αφότου θεμελιωθούν αυτές οι διακρίσεις.
Το απεχθές είναι μια προσπάθεια να αποκόψουμε τον (συμβολικό) ομφάλιο λώρο, βίαια αποχωριζόμενοι/ες από τη μήτρα. Για τον λόγο αυτό, ως ενήλικες το αντιμετωπίζουμε με αποστροφή, αλλά ταυτόχρονα ταυτιζόμαστε με αυτό. Μας αναγκάζει να ξαναβρεθούμε σε μια κατάσταση πριν τον Νόμο του Πατέρα [The Law of the Father]: ο εαυτός απειλείται από κάτι το οποίο δεν είναι μέρος του. Το χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι προκαλεί μια τέτοια αντίδραση είναι το πτώμα, εφόσον μας υπενθυμίζει με τραυματικό τρόπο την υλική μας υπόσταση. Παρόμοια αντίδραση προκαλούν και μια ανοιχτή πληγή, τα κόπρανα, ακόμα και το φαγητό, το οποίο η Kristeva θεωρεί ως «την πιο στοιχειώδη και αρχαϊκή μορφή απέχθειας» (1982). Το απεχθές βρίσκεται σε εκείνες τις περιοχές του σώματος οι οποίες αποτελούν τις ερωτογενείς ζώνες, αλλά παράλληλα και στα όρια όσων είναι «εαυτός» και «μη εαυτός». Είναι μια κατάσταση η οποία μόλις και μετά βίας γίνεται αντιληπτή. Τοποθετείται ακριβώς στη διαχωριστική γραμμή μεταξύ ηδονής [jouissance] και φόβου. Ο όρος απεχθές μας βοηθά να αντιληφθούμε ότι η αιτία για την καταπίεση της γυναίκας είναι η λανθασμένα προσανατολισμένη απέχθεια. Στην πατριαρχία [patriarchy], ο ρόλος της γυναίκας περιορίζεται στην αναπαραγωγή. Οπότε, εφόσον, για να υπάρξει το υποκείμενο μέσα στο πλαίσιο της πατριαρχίας, είναι απαραίτητη η απέχθεια προς τη μητρότητα, η γυναίκα, η μητρότητα και η θηλυκότητα, καθώς και η αναπαραγωγή πρέπει να γίνουν απεχθείς.
Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία, Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)
