Διπολικότητα/δίπολες αντιθέσεις

Από Fylopedia
Αναθεώρηση ως προς 08:27, 19 Ιουνίου 2009 από τον Fylopedia (Συζήτηση | συνεισφορές)
(διαφορά) ← Παλαιότερη αναθεώρηση | Τελευταία αναθεώρηση (διαφορά) | Νεότερη αναθεώρηση → (διαφορά)
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση


διπολικότητα/δίπολες αντιθέσεις [GR], binarism/binary oppositions [EN], binarisme/opposés binaires [FR]

Όροι του δομισμού [structuralism] οι οποίοι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τα δύο άκρα μιας αντίθεσης. Πρώτος ασχολήθηκε με τη διπολικότητα ο γάλλος θεωρητικός του δομισμού Ferdinand de Saussure, σύμφωνα με τον οποίο, η σημασία στη γλώσσα είναι αποκλειστικά θέμα διαφοράς, το σημαινόμενο [signified] είναι προϊόν της διαφοράς μεταξύ δύο σημαινόντων [signifiers].

Τα δίπολα δεν είναι γεγονότα ή ουσίες που έχουν διακριτές θετικές ιδιότητες, αλλά συσχετίσιμα στοιχεία που εντοπίζονται μόνο μέσω της διαφοροποίησής τους από άλλα στοιχεία εγγενή σε ένα σύστημα σημασιών. Έτσι, ανεξάρτητοι όροι αποκτούν σημασία μόνο σε αντιπαράθεση με άλλους όρους μέσα σε ένα σύστημα αυθαίρετων και συμβατικών σημείων. Η δίπολη αντίθεση είναι η πιο ακραία μορφή αντίθεσης: ήλιος-φεγγάρι, μέρα-νύχτα, γέννηση-θάνατος, πατέρας-μητέρα, μορφή-ύλη, λόγος-πάθος, μαύρο-άσπρο, άντρας-γυναίκα. Σύμφωνα με την Hélène Cixous και την Catherine Clément (La jeune née, 1975), η αιώνια αντίθεση μεταξύ άντρα και γυναίκας ενυπάρχει σε όλες αυτές τις δίπολες αντιθέσεις. Πάντα η ίδια μεταφορά μάς ακολουθεί και μας οδηγεί ανά τους αιώνες, σε κάθε μας έκφραση, είτε διαβάζουμε είτε γράφουμε, στη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, την κριτική, τη σκέψη.

Σύγχρονες μεταδομιστικές και φεμινιστικές θεωρίες έχουν δείξει ότι τέτοιες δίπολες αντιθέσεις εμπεριέχουν μια βίαιη ιεραρχία, στην οποία τα δύο άκρα της αντίθεσης δεν έχουν την ίδια αξία, ένας όρος είναι πάντα κυρίαρχος και πολυτιμότερος από τον άλλον, το καλό προηγείται από το κακό, το θετικό από το αρνητικό, το νόμιμο από το άνομο, η ομιλία από τη γραφή, η γέννηση από το θάνατο, το άσπρο από το μαύρο, ο άντρας από τη γυναίκα, και ότι, στην πραγματικότητα, η διπολικότητα υπάρχει ακριβώς για να επιβεβαιώνει αυτή την κυριαρχία. Ο γάλλος φιλόσοφος Jacques Derrida που επιχείρησε να αποδομήσει τα δίπολα, πιστεύει ότι, παρόλο που οι όροι υπάρχουν σε ιεραρχία, η κυρίαρχη πλευρά της διπολικότητας (η αρσενική) απαιτεί από την άλλη πλευρά (τη θηλυκή) να της δίνει νόημα, αλλιώς χάνεται η ιεραρχία. Το πρόβλημα με τέτοια διπολικά συστήματα είναι ότι, περιορίζοντας ή μην επιτρέποντας την ύπαρξη ενδιάμεσων εννοιών (για παράδειγμα, ανάμεσα στα άκρα άντρας-γυναίκα, παιδί-ενήλικας), ενισχύουν τη δημιουργία μη αποδεκτών καταστάσεων και κοινωνικών ταμπού.



Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)