Σημαίνον-σημαινόμενο
σημαίνον/σημαινόμενο [GR], signifier/singified [EN], signifiant/signifié [FR], signifikant/signifikat [DE]
Η θεωρία του Jacques Derrida σχετικά με το σημείο ανήκει στο μεταδομιστικό κίνημα, το οποίο αντίκειται στον δομισμό του Saussure. Με την παραδοχή ότι το σημαίνον (η μορφή ενός σημείου) αναφέρεται άμεσα στο σημαινόμενο (το περιεχόμενο του σημείου), η δομιστική θεωρία εντάσσεται στη λογοκεντρική [logocentric] σκέψη, η οποία έχει τις απαρχές της στην πλατωνική σκέψη. Με σημείο εκκίνησης τη γραφή (το γραπτό σημείο), ο Derrida επιδίδεται στην αποδόμηση του κύματος της μεταφυσικής σκέψης που στηρίζεται στις δίπολες αντιθέσεις [binary oppositions]. Αναπτύσσει τη θεωρία του αποδομισμού (του λόγου και, επομένως, του κόσμου), η οποία αμφισβητεί την ιδέα μιας παγιωμένης δομής και εκφράζει την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει καμία δομή ή κέντρο, καμία μονοσήμαντη σημασία. Η έννοια μιας άμεσης σχέσης μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου αναιρείται και αντ’ αυτού έχουμε διαρκείς εναλλαγές στη σημασία από το ένα σημαίνον στο άλλο, φαινόμενο το οποίο ονομάστηκε διαφωρά [differance].
Όταν, για παράδειγμα, διαβάζουμε τη λέξη νερό, αυτό που μας έρχεται στο μυαλό μπορεί να είναι οι σταγόνες του νερού, μια λίμνη, το χημικό σύμβολο Η2Ο κλπ. Δεν σκεφτόμαστε απαραίτητα μια δεδομένη εικόνα του νερού, μια καθολική αναπαράστασή του. Έτσι, κάθε σημασία (σημαίνον) στο οποίο τυχόν αναφέρεται το νερό μπορεί να πυροδοτήσει ένα άλλο σημαίνον. Αυτή η ατέρμονη αλυσίδα από το ένα σημαίνον στο άλλο καταλήγει σε ένα ατέλειωτο παιχνίδι, το οποίο «ανοίγει» το κείμενο, το μεταθέτει, το θέτει σε κίνηση.
Τη θεωρία αυτή υιοθέτησαν ερευνητές/τριες της λογοτεχνίας και συγγραφείς, κυρίως φεμινιστές/τριες, οι οποίοι/ες έχουν χρησιμοποιήσει τη μεταδομιστική προσέγγιση και τη στρατηγική της διαφωράς για να δημιουργήσουν νέους όρους που παρακάμπτουν τα δίπολα εν γένει, αλλά κυρίως τη δυαδικότητα θηλυκό-αρσενικό που εδράζεται στις αντιθέσεις πάθος-λόγος και άλλος-εαυτός.
Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)
