Φαλλοκεντρισμός
φαλλοκεντρισμός [GR], phallocentrism [EN], phallocentrisme [FR], phallozentrismus [DE]
Ο όρος αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του μεταδομισμού, ο οποίος αμφισβήτησε τον λογοκεντρισμό [logocentrism] της δυτικής σκέψης και λογοτεχνίας. Σχετίζεται, επίσης, και με τη λακανική ψυχανάλυση, η οποία υποστηρίζει ότι η είσοδος του υποκειμένου στη γλώσσα συνεπάγεται την άρνηση του φαλλού [phallus] και του Νόμου του Πατέρα [The Law of the Father]. Ο φαλλοκεντρισμός αποτελεί ένα σύστημα ιδεών κατά το οποίο ο φαλλός αποτελεί σύμβολο και πηγή εξουσίας. Η πατριαρχική κοινωνία είναι φαλλοκεντρική: ο αντρικός τρόπος αντίληψης είναι έκδηλος στην επικρατούσα κοινωνική ιδεολογία. Αρκεί να αναλύσουμε τη γλώσσα και τη λογοτεχνία για να ανακαλύψουμε τα εγγενή χαρακτηριστικά του. Η φεμινιστική λογοτεχνική κριτική επικέντρωσε τις προσπάθειές της στο να αποδείξει ότι, στην πατριαρχική-φαλλοκεντρική κοινωνία, τα χαρακτηριστικά όλων των δυτικών γλωσσών είναι φαλλοκεντρικά, επειδή ο λόγος επικεντρώνεται στον φαλλό, είτε ως βάση του είτε ως βασικό σύμβολο δύναμης και εξουσίας. Δεν είναι φαλλοκεντρικό μόνο το συντακτικό ή το λεξιλόγιο της γλώσσας, αλλά και οι κανόνες της λογικής και τα κριτήρια του τι θεωρείται ορθή και αντικειμενική γνώση. Ο λόγος [discourse] περιέχει ιεραρχημένες δίπολες αντιθέσεις [binary oppositions], κατά τις οποίες η γυναίκα πάντα συνδέεται με τις αρνητικές και περιθωριακές ιδιότητές τους. Για τον λόγο αυτόν, η γυναίκα είναι υποδεέστερη και υποταγμένη στον άντρα και εισέρχεται στο κοινωνικό σύνολο όχι μόνο αποδεχόμενη την κατωτερότητά της, αλλά και συντελώντας στη διαιώνισή της.
Ο φαλλοκεντρισμός αντιμετωπίζει και τα δύο φύλα ως εκδοχές ενός και μόνο φύλου και καθιστά τις μεταξύ τους διαφορές ως ομοιότητες που μπορούν να συγκριθούν με τα ίδια μέτρα και σταθμά. Έτσι ορίζει τη γυναίκα ως κατώτερη του άντρα, ως το «ευνουχισμένο» φύλο. Θέτει κοινωνικούς περιορισμούς στη γυναικεία συμπεριφορά μέσω απειλών και εξευτελισμών, που οδηγούν τη γυναίκα σε αυτοκαταστροφική υστερία [hysteria]. Στη φαλλοκεντρική λογοτεχνία, η οποία βασίζεται και αυτή σε αντρικά πρότυπα και αξίες, η γυναίκα εμφανίζεται πάλι μέσω στερεότυπων δίπολων: είτε ως Παναγία είτε ως Μαγδαληνή.
Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)
