Ανδρισμός, ανδρικές σπουδές

Από Fylopedia
Αναθεώρηση ως προς 08:01, 19 Ιουνίου 2009 από τον Fylopedia (Συζήτηση | συνεισφορές)
(διαφορά) ← Παλαιότερη αναθεώρηση | Τελευταία αναθεώρηση (διαφορά) | Νεότερη αναθεώρηση → (διαφορά)
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση


ανδρισμός/ανδρικές σπουδές [GR], masculinity/masculinity studies [EN], masculinité/études masculines [FR], männlichkeit/männlichkeitsstudien [DE]

Στις δυτικές κοινωνίες, κυριαρχούσε πάντοτε η αντίληψη ότι ο άνδρας ταυτίζεται με το οικουμενικό και αποτελεί πηγή γνώσης και πολιτισμού. Η αντίληψη αυτή ενέχει μια θεωρία για τις φυσικές ιδιότητες και ικανότητες των ανδρών και των γυναικών, σύμφωνα με την οποία το φύλο αποτελεί ένα δεδομένο της φύσης, το λεγόμενο βιολογικό φύλο, και καθορίζει την ανθρώπινη ζωή. Ως εκ τούτου, η κυριαρχία και εξουσία του αρσενικού πάνω στο θηλυκό στηρίχθηκε στην πεποίθηση ότι οι άνδρες είναι δυνατοί ψυχικά και σωματικά, γενναίοι, υπερήφανοι, με ισχυρή θέληση και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους και, επομένως, πιο λογικοί, πιο δημιουργικοί και πιο ικανοί από τις γυναίκες να ζουν με ανώτερα πνευματικά ιδεώδη και ιδανικά, να μονοπωλούν αξιώματα και να κυριαρχούν σε όλους τους τομείς.

Την αντίληψη αυτή έρχεται να ανατρέψει η λεγόμενη κονστρουκτιβιστική θεωρία με την ανακάλυψη του κοινωνικού φύλου, τη διαπίστωση δηλαδή ότι το φύλο είναι κοινωνικό κατασκεύασμα και πολιτισμικό σύμβολο και όχι δεδομένο της φύσης. Πέρα από τις υπάρχουσες ηγεμονικές μορφές ανδρισμού, κάνουν δειλά την εμφάνισή τους διαφορετικές ανδρικές ταυτότητες, δίνοντας νέα διάσταση στην ερμηνεία των κοινωνικών σχέσεων των φύλων. Ο κονστρουκτιβισμός έχει επηρεαστεί αναμφίβολα από τη γενετική ψυχολογία του J. Piaget, τον μαρξισμό (Bourdieu 1977) και τον σύγχρονο φεμινισμό (Ortner & Whitehead 1981) και αποτελεί συνδυασμό της συμβολικής, ερμηνευτικής ανθρωπολογίας (Geertz 1973) με την κριτική συνείδηση, αλλά και τη συστηματική μελέτη της συγκρότησης των ιεραρχιών. Η κονστρουκτιβιστική προσέγγιση του φύλου προδιαγράφεται ήδη στην κλασική φράση της Simone de Beauvoir (1949): «Η γυναίκα δεν γεννιέται, γίνεται».

Σε αυτό το πλαίσιο, διαμορφώνονται οι ανδρικές σπουδές κυρίως ως αντίδραση στη συνεχή ενδυνάμωση του φεμινιστικού κινήματος, αλλά και ως αποτέλεσμα των σημαντικών αλλαγών στον τρόπο ζωής των ανδρών και στις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς και στις σχέσεις τους με τις γυναίκες. Οι αλλαγές εντοπίζονται καταρχήν στην οικογένεια (αύξηση εργαζόμενων έγγαμων γυναικών, αύξηση διαζυγίων), αλλά και στον εργασιακό χώρο (απασχόληση όλο και περισσότερων ανδρών σε κλάδους παροχής υπηρεσιών, αύξηση ποσοστών ανεργίας), ενώ το νέο περιεχόμενο των ανδρικών ταυτοτήτων βιώνεται συχνά με αμηχανία εκ μέρους των ανδρών, οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με αντιφάσεις και συγκρούσεις ως προς τον ρόλο τους και την κοινωνική τους αποστολή.

Ήδη από τη δεκαετία του 1970, επιχειρείται στη λογοτεχνία η παρουσίαση ενός συναισθηματικού, ευαίσθητου και ευάλωτου άνδρα ο οποίος εμφανίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις αποξενωμένος από τη θεσμοθετημένη ετεροφυλοφιλία, ενώ παράλληλα εξακολουθούν να γράφονται έργα στα οποία η μελέτη του ανδρισμού γίνεται με γνώμονα τον τρόπο ζωής και σκέψης του ετεροφυλόφιλου άνδρα (ακόμη και αν οι συγγραφείς είναι ομοφυλόφιλοι).

Η ανάπτυξη των γυναικείων σπουδών και, στη συνέχεια, των σπουδών φύλου ενθάρρυνε πολλούς/ές φεμινιστές/τριες να συμβάλλουν στη μελέτη του ανδρισμού, ξεκινώντας από την άποψη ότι οι άνδρες καταπιέζονται εξίσου με τις γυναίκες από στερεότυπα φύλου, και προβάλλοντας περισσότερο τις αδυναμίες του ανδρικού σώματος παρά τη «μεγαλοπρέπεια του φαλλού». Χαρακτηριστικές είναι οι φράσεις του Pierre Bourdieu: «Για να επαινέσεις έναν άνδρα αρκεί να του πεις πως είναι άνδρας», και του Günter Grass, ο οποίος στην ερώτηση τι είναι ένας άνδρας απαντά: «Ένας τόπος οδύνης, ένα παιχνίδι της τύχης, ένα θέατρο αγωνίας και απελπισίας», τονίζοντας έτσι την αγωνιώδη προσπάθεια του αρσενικού να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να εκτελέσει τα καθήκοντα του, αλλά ταυτόχρονα και τη δυστυχία του όταν δεν τα καταφέρνει.



Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)