Λογοκεντρισμός
λογοκεντρισμός [GR], logocentrism [EN], logocentrisme [FR], logozentrismus [DE]
Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τον φιλόσοφο Ludwig Klages τη δεκαετία του 1920 και αναφέρεται στην τάση της δυτικής -κυρίως- σκέψης να θεωρεί τον λόγο (που αρχικά σήμαινε την ομιλία και αργότερα τον λογικό συλλογισμό) ως βασικό εργαλείο αναζήτησης της αλήθειας. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, οι λέξεις έχουν συγκεκριμένο και σαφές νόημα που δεν υπόκειται σε αλλαγές και το οποίο, συνεπώς, μας υποχρεώνει σε ένα και μόνο λογικό συμπέρασμα κάθε φορά. Σύμφωνα με τον Jacques Derrida, θεμελιωτή του μεταδομισμού, ο λογοκεντρισμός εμφανίζεται στα έργα μεγάλων επιστημόνων και στοχαστών (με πρώτο τον Πλάτωνα), όπως είναι ο Jean-Jacques Rousseau, ο Ferdinand de Saussure και ο Claude Lévi-Strauss.
Ο λογοκεντρισμός υποστηρίζει την υπεροχή του σημαινόμενου [signified] έναντι του σημαίνοντος [signifier], θεωρώντας το σημαινόμενο ως κάτι φυσικότερο ή αγνότερο, καθώς και την υπεροχή του προφορικού έναντι του γραπτού λόγου, υπό την έννοια ότι η αλήθεια προηγείται και είναι ανεξάρτητη από την αναπαράσταση μέσω των γλωσσικών σημείων. Έτσι, ο λογοκεντρισμός ταυτίζεται εν μέρει με τον φωνοκεντρισμό [phonocentrism], ο οποίος αναφέρεται στην υπερίσχυση του προφορικού έναντι του γραπτού λόγου.
Για τον Derrida, ο λογοκεντρισμός είναι η επιθυμία για ένα κέντρο, ένα σταθερό σημείο αναφοράς ή την πρωταρχική εγγύηση όλων των σημασιών. Εξάλλου, θεωρεί τον φωνοκεντρισμό ως ουσιώδες μέρος του φαλλογοκεντρισμού [phallogocentrism], όρου τον οποίο εισηγήθηκε ο ίδιος προκειμένου να δηλώσει την υπερίσχυση του αρσενικού (του φαλλού [phallus]) κατά τη δόμηση της σημασίας, ασκώντας έτσι κριτική στον λογοκεντρισμό.
Ο Derrida προσάπτει, επίσης, στον Lévi-Strauss ότι δεν αναγνωρίζει επαρκώς το γεγονός ότι ο λογοκεντρισμός μπορεί να προωθήσει τον εθνικισμό, καθώς ενθαρρύνει τους μύθους για την καταγωγή της γλώσσας και διαιωνίζει την παρανόηση για τη σχέση μεταξύ γραπτού και προφορικού λόγου.
Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)
