Ασυνείδητο

Από Fylopedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση


ασυνείδητο [GR], unconscious [EN], inconscient [FR]

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία του Sigmund Freud, το ασυνείδητο είναι ένα από τα τρία επίπεδα συνείδησης του ανθρώπου (ασυνείδητο, προσυνειδητό, συνειδητό). Αποτελεί ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου ψυχισμού και περιλαμβάνει τις βασικές ορμές της ψυχικής ενέργειας, τα γεγονότα, τις επιθυμίες και τις παρορμήσεις που έχουν απωθηθεί από τη συνείδηση, καθώς και τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας που ο άνθρωπος έχει λησμονήσει, αλλά, παρόλα αυτά, καθορίζουν και κατευθύνουν τη ζωή και την ύπαρξή του. Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής και συγγραφικής του πορείας, ο Freud παρουσιάζει ένα μόνιμο ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τη συνδέει με την προβληματική του ασυνειδήτου, όμως εκείνος ο οποίος θέτει τη γλώσσα σε πρωταρχική σύνδεση με το ασυνείδητο και τη δόμηση του υποκειμένου είναι ο Jacques Lacan.

Ο Lacan υποστηρίζει ότι «το ασυνείδητο είναι δομημένο σαν γλώσσα» και το περιγράφει ως «τον λόγο του Άλλου [Other]», δηλαδή ως τις συνέπειες του σημαίνοντος [signifier] πάνω στο υποκείμενο [subject], υπό την έννοια ότι το σημαίνον είναι εκείνο που απωθείται και επιστρέφει στα μορφώματα του ασυνειδήτου (ευφυολογήματα, όνειρα κλπ.). Για τον Lacan, η «επιστροφή στον Freud» σημαίνει την επαναφορά της διάστασης της ομιλίας στο προσκήνιο της ψυχανάλυσης, αφού η ομιλία του υποκειμένου είναι το μοναδικό μέσο της αναλυτικής διαδικασίας: μέσα από αυτή αναδεικνύεται το ασυνείδητο, αλλά και αυτή είναι ο τόπος στον οποίο εκφράζεται. Όλες οι αναφορές στη γλώσσα, την ομιλία, τον λόγο και τα σημαίνοντα θέτουν ξεκάθαρα το ασυνείδητο στη συμβολική τάξη [symbolic order]. Αποδεχόμενο τον Νόμο του Πατέρα [The Law of the Father] και ονομάζοντάς τον, το παιδί ονομάζει εν αγνοία του το πρωταρχικό του σημαίνον, δηλαδή την επιθυμία [desire] να είναι ο φαλλός [phallus].

Η φεμινιστική θεωρία υποστηρίζει ότι το ασυνείδητο δομείται με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικές μορφές κοινωνικών σχέσεων. Η Juliet Mitchell διατείνεται ότι, εφόσον το ασυνείδητο είναι μια έννοια μεταβίβασης και κληρονομιάς των πολιτισμικών νόμων στο ανθρώπινο είδος, ενδεχομένως η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του να οδηγήσει στην επίγνωση του τρόπου λειτουργίας της πατριαρχικής κουλτούρας και, κατ’ επέκταση, σε ριζική μεταβολή των θεμελίων της. Η Luce Irigaray θεωρεί το ασυνείδητο ως μια επιθυμία η οποία επιχειρεί από μόνη της να εκφραστεί, ενώ η Virginia Woolf περιγράφει το ασυνείδητο ως μια διαρκή πίεση που ασκείται στις συνειδητές σκέψεις. Η Julia Kristeva υποστηρίζει ότι η δύναμη του ασυνειδήτου μπορεί να διαταράξει τη συνέχεια της γλώσσας, εξαιτίας των ισχυρών δεσμών των γυναικών με την προ-οιδιπόδεια [pre-Oedipal] μητρική φιγούρα.



Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)