Επιθυμία

Από Fylopedia
Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση


επιθυμία [GR], desire [EN], désir [FR], wunsch [DE]

Η έννοια της επιθυμίας αποτελούσε ανέκαθεν κεντρικό θέμα του φεμινιστικού προβληματισμού. Η γυναικεία επιθυμία θεωρούνταν πάντοτε επακόλουθο ή αντανάκλαση της ανδρικής επιθυμίας και, παρά τις προσπάθειες των φεμινιστών/τριών για την αυτονόμησή της, στο πλαίσιο μιας φαλλοκεντρικής, πατριαρχικής κοινωνίας, η γυναικεία επιθυμία περιορίστηκε ιστορικά στον γάμο και την οικογένεια. Σε μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της, η προσοχή των φεμινιστών/τριών στράφηκε σταδιακά στις ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις της επιθυμίας.

Οι ορισμοί που έδωσε ο γαλλικός φεμινισμός [French feminism] στην επιθυμία έχουν επηρεαστεί από το έργο του Jacques Lacan, ο οποίος ορίζει την επιθυμία ως μετωνυμία. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία του Jacques Lacan, το παιδί διαμορφώνει την επιθυμία σε μια προσπάθεια να καλύψει την έλλειψη [lack] του σωματικού συμπληρώματος που βιώνει από τη στιγμή κιόλας που γεννιέται. Η καταρχήν επιθυμία του είναι να είναι ο Άλλος [Other], δηλαδή η επιθυμία της μητέρας, αυτό όμως δεν είναι εφικτό. Σε αντίθεση με την ανάγκη, η επιθυμία δεν μπορεί ποτέ να ικανοποιηθεί. Με την εισαγωγή μάλιστα στη συμβολική τάξη [symbolic order], η επιθυμία γίνεται αίτημα, γεγονός που σημαίνει ότι δεν μπορεί ποτέ πια να εκφραστεί άμεσα. Επομένως, η επιθυμία αρχίζει να διαμορφώνεται στο περιθώριο εκείνο στο οποίο το αίτημα διαχωρίζεται από την ανάγκη, ενώ παραμένει ανικανοποίητη, επειδή στην πραγματικότητα αποτελεί την επιθυμία του ατόμου να είναι ο φαλλός [Phallus], δηλαδή το κέντρο του συστήματος, το κέντρο της συμβολικής τάξης, το κέντρο της ίδιας της γλώσσας. Οι γνώμες των φεμινιστών/τριών όσον αφορά την ψυχαναλυτική προσέγγιση της επιθυμίας διίστανται ανάμεσα σε εκείνες που θεωρούν ότι η ψυχανάλυση συμβάλλει στη σεξουαλική καταπίεση στο πλαίσιο μιας πατριαρχικής κοινωνίας και σε εκείνες που υποστηρίζουν ότι η ψυχανάλυση αποτελεί μια μέθοδο εξερεύνησης και κατανόησης της ψυχοσεξουαλικής δομής της επιθυμίας του κοινωνικού φύλου. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι η Juliet Mitchell διαχωρίζει την ανάγκη από την επιθυμία και υποστηρίζει ότι η επιθυμία είναι πάντοτε «η επιθυμία του Άλλου». Η Julia Kristeva θεωρεί ότι η «επιθυμία ενός υποκείμενου που το δένει με το σημαίνον αποκτά νόημα μέσα από το αυτό το ίδιο το σημαίνον». Ειδικότερα, οι επαναστάτριες φεμινίστριες και οι πολιτικοποιημένες λεσβίες του δεύτερου κύματος [second wave feminism] προτείνουν στις γυναίκες να απομακρύνουν την επιθυμία τους από τον άνδρα και να τη στρέψουν προς τη γυναίκα. Προς την κατεύθυνση αυτή και αναφερόμενες στην ετεροφυλοφιλική επιθυμία, φεμινίστριες όπως η Adrienne Rich και η Judith Butler υποστηρίζουν ότι η ετεροφυλοφιλική επιθυμία αποτελεί κοινωνικό κατασκεύασμα. Η Rich αναφέρεται σε καθεστώς «υποχρεωτικής ετεροφυλοφιλίας», ενώ η Butler μιλά για «καλούπι ετεροφυλοφιλίας».



Φοιτητική ομάδα Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Λεξικογραφίας: Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Δρακοπούλου Μαρία, Ελευθερίου Δέσποινα, Κούτρα Αλεξάνδρα, Κρομμύδα Ευθαλία, Μαρίν Μαρία,Τριανταφύλλη Ευαγγελία, Τρυπαναγνωστοπούλου Σοφία, Φωκάς Γεώργιος (επιμέλεια Δρ. Ευτέρπη Μήτση)